Kemik Kırıkları

Kemik anatomisi

Kemikler vücuda dış etkenlere karşı koruma sağlayan, hareketlerimize destek olan, etrafındaki dokulara tutunma imkanı veren sert ve sağlam yapıların adıdır. Kemiklerin sert yapısı içeriğindeki fosfor, kalsiyum ve manganez sayesindedir. Yeni doğduğumuzda vücudumuzda 270 adet bulunurken, yetişkin olduğumuzda bu sayı 206 adet olur.  Kemiğin esnekliğini sağlayan ise hücreleri ve fibroz dokusudur.

Kemikler kendi içerisinde 3 gruba ayrılır.

Anatomi kemikleri: İskelet sistemimiz göz önüne alındığında kemikler uzun kemikler, kısa kemikler ve yassı kemikler olarak gruplanır.

Uzun kemikler: Boyu kalınlığından daha fazla olan kemikler bu gruba girer ve genellikle silindir şeklindedir.  Uzun kemikler kol ve bacak kemikleridir. En uzun kemik ise uyluk kemiğidir.

Yassı kemikler: Bu kemiklerin genişliği uzunluklarından ve kalınlıklarından daha fazladır. Yassı kemiklere kafa tası, göğüs ve kaburga kemikleridir.

• Görünüş olarak yassıdırlar.
• Yapılarında kemik kanalı ve sarı kemik iliği bulunmaz.
• Yapılarında kırmızı kemik iliği bulunur.

Kısa Kemikler: Bu kemiklerin genişliği, boyu ve kalınlığı hemen hemen aynıdır. Omurga, el ve ayak kemikleri kısa kemikler olarak kabul edilir.

• Omurga, el ve ayakları oluşturan kemiklerdir.
• Sarı kemik iliği ve kemik kanalı bulunmaz.
• Genişlik, kalınlık ve uzunlukları aynıdır.

Kemik kırığı nedir?

Kemik kırığı kemiğin orijinal şeklinden genellikle darbe, basınç ve travma nedeniyle bazen de kemik erimesi, kemik kanseri ve “osteogenesis imperfecta” gibi hastalıklara bağlı olarak da oluşabilen kemiğin bir ya da birden çok parçaya ayrılmasıdır.

Kemik kırığı çeşitleri nelerdir?

Kemik kırıkları 4 ana grupta incelenir.

Kısmi kemik kırıkları: Bu kırıklarda kemik bütünlüğü kısmi olarak bozulmuştur ama kemik hala tek parçadır. Yarım kırık ya da çatlak olarak da adlandırılabilir. Bu kırıklarda çevre yumuşak dokular minimal düzeyde zarar görür.

Basit kemik kırıkları: Bu kırıklarda kemik bütünlüğü bozulmuş kemik iki parçaya ayrılmıştır fakat kemiklerin konumları doğal konumlarına yakındır ve çevre yumuşak dokular az zarar görmüştür.

Açık kemik kırıkları: Bu tip kemik kırıkları çok ciddidir kırılan kemikler birbirinden uzaklaşır kırılan kemiklerden en az biri vücudun dışına çıkar. Bu kırıklarda cilt bütünlüğü bozulur kemiğın uç kısımları dışardan görülebilir kanama ve enfeksiyon riski bulunur.

Parçalı kemik kırıkları: Bu kırıklarda kemik bütünlüğü birden fazla yerden bozulmuştur. Bu kırıklara multiple kırık da denilebilir. Parçalı kemik kırıkları vücudun neresinde olursa olsun ciddiye alınmalıdır.

Kırılma Şekline Göre Kemik Kırıkları

1. Enine doğru kırıklar: Kırık açısı kemiğin uzunlamasına dik şekilde oluşan kırıklardır.
2. Avülsiyon kırıklar: Kemiğin bir bölümünden bir miktar kemik parçasının kopup ayrıldığı kırıklardır.
3. Spiral kırıklar: Kemik dokusunda oluşan bükülmeli kırıklardır.
4. Eğik kırıklar: Kemiğin uzunlamasına çapraz bir şekilde oluşan kemik kırıklarıdır.
5. Eğik Ayrılmış: Kemiğin uzunlamasına çapraz bir şekilde oluşan aynı zamanda kemiklerinde birbirinden bir miktar uzaklaştığı kemik kırıklarıdır.
6. Parçalı kırıklar: Kemiğin kırılırken 2 den fazla parça ayrıldığı bazen kemiğin bir kısmının ufalandığı kemik kırıklarıdır.
7. Segmental kırıklar: Parçalı kırıkların farklı bir şeklidir ve parçalı kırıktan farkı kemik ufalanmasının olmadığı kırıklardır.
8. Açık kırıklar: Kemiğin kırılıp bir ya da bir den fazla parçasının cilt dışına çıktığı kırıklardır.
9. Kısmi kırık: Kemikte oluşan yarım kırıklardır kemik bütünlüğünü bozmayacak şekilde oluşurlar.

Kemik kırığı belirtileri nelerdir?

Kemik kırıkları çeşitli gruplara ayrıldığı gibi kırık belirtileri de değişiklik gösterir. Parçalı ve açık kırıklarda hareket kaybı olup, hareketle ve ya hareketsiz şiddetli ağrı hissi, bölgesel şişlikler, ödem ve kanama gibi belirgin belirtiler olurken, basit ve kısmi kırıklarda şikayetler daha hafiftir. Şekil bozukluğu oluşmayabilir. Açık ve parçalı kırıklara göre basit ve kısmi kırıklarda hareket ve işlev kaybı daha az olur.

Kemik kırıklarının teşhisi

• Açık kırıklarda cilt dışına kemik parçaları çıkar rahatlıkla görülebilir.
• Kırık bölgesinde kanamaya bağlı morarma oluşur.
• Kırık kapalı ise kırık bölgesinde şişme meydana gelir.
• Kırık bölgesinde deformiteye bağlı şekil bozukluğu oluşur.
• Kırık bölgesinde temasa bağlı hassasiyet artar ve hasta acı hisseder elle muayene sırasında kırık anlaşılabilir.
• El ve parmaklar gibi hareketli eklemlerde hareket kabiliyeti ciddi şekilde azalır ve ağrılı olur.
• Küçük eklemlerdeki kırıklarda eklemin simetrisi bozulur.

Tüm bu belirtilere rağmen tüm kırıklarda röntgen çekilerek kemiklerin yeni konumu ve kemikte oluşan deformiteler röntgen çekilerek tespit edilmelidir. Kırığa bağlı şişme ve morarma fazla ise çevre yumuşak dokuların hasar boyutu için MR çekilmesi gerekebilir.

Kemik kırığı önleyici tedbirler nelerdir?

• Kırıkların bir çoğu trafik kazalarından dolayı oluşur araç içinde mutlaka emniyet kemeri takılmalıdır.
• Kemik erimesi olan kişiler yoğun fiziki aktivite ve egzersizlerden kaçınmalıdır.
• Düşme, çarpma gibi tehlikeler barındıran spor faaliyetleri (futbol, kayak, bisikler, motosiklet) yapanlar mutlaka yaptıkalrı faaliyete uygun koruyucu ekipman kullanmalıdır.
• Yürüyüşü zorlaştıran kayma, takılma gibi olumsuz durumlara sebebiyet verecek ayakkabı seçimleri yapılmamalıdır.
• Sigara ve alkol tüketimi mümkün olduğunda azaltılmalı.
• Ev içi korunma önlemleri olarak ıslak zeminlerin (küvet, duşakabin vb)etrafında tutunma aparatları bulunmalı.
• Kemik yapısını güçlendiren kalsiyum ve D vitamini takviyesi yapılmalı.

Kemik kırıklarında ilk yardım tedbirleri nelerdir?

• Bir kaza esnasında önce en hayati kırığa müdahale edilmelidir.
• Kırık oluşan kişi bulunduğu yerden hareket ettirilmemelidir.
• El, kol ve bilek gibi bir bölgede kırık varsa kırık çevresinde varsa saat bileklik gibi takılar çıkarılmalıdır.
• Açık kırık varsa kan kaybını azaltma ve enfeksiyon kapmasını önlemek için temiz bir bezle kırık üzeri kapatılmalı dır.
• El, kol ve ayak gibi bölgelerde oluşan kırıklarda sargı yapılacaksa parmaklar açık bırakılmalıdır. Parmaklar aracılığıyla doku rengi ve hastanın tepkileri kontrol edilebilir.
• Uzun kemiklerde oluşan kırıklarda ilk yardım ekibi gelene kadar ve ya hastaneye gidilene kadar kırık kemikler alttan ve üstten sarılarak sabitlenmelidir.

Sık karşılaşılan kemik kırıkları?

Vücudumuzda 206 kemik bulunur ve bu kemiklerin her birinin kırılma ihtimali vardır. Bazı kemikler konum ve işlevlerinden dolayı kırılmaya daha müsaittir.

Köprücük kemiği kırıkları: köprücük kemiği üst göğüs kafesi ve kürek arasındadır ve boyu uzundur. Temel görevi kollarla vücudun bağlantısını sağlamaktır. Yetişkinlere göre çocuklarda daha çok

kırılma olur ama çocuklar da  yetişkinlere göre daha hızlı iyileşir.  Köprücük kemiği kırıldığında kollar hareket ettirilemez ve göğüs, omuz bölgesinde şişlik oluşur.

Kol kırıkları: En sık karşılaşılan kırık kol kırıklarıdır. Yetişkinlerde oluşan toplam kırıkların yarısı kollarda oluşan kırıklardır.  Kollar denge organı olarak kullanıldığı için darbe, düşme gibi bir çok durumda vücudu korumak için kollarımızı siper ederiz darbe, basınç, çarpma gibi durumlar kol kemiklerinin kırılmasına sebep olabilir.

El bileği Kırıkları: El bileği hareketli eklemlerden biridir. Zorlama, düşme, çarpma travma ya da spor kazaları sonucu el bileği kırılması yaygındır.

Ayak bileği kırıkları: Ayak bileği burkulmaya müsaittir. Ayak bileği vücudun tüm yükünü taşıması ve hareketli bir eklem olmasından dolayı ani hareketlerde, kayma, yüksekten atlama gibi durumlarda burkulur bazen ise kırılır.

En sıkıntılı kemik kırığı?

Skafoid kırığı: El bileği en karmaşık ve hareket kabiliyeti en yüksek eklemimizdir. Temel el hareketlerimiz skafoid kemiği aracılığıyla yapılır. Görevleri ve bulunduğu konum nedeniyle skafoid kemiği çok önemlidir ve doğru kaynamaz ise elde ciddi fonksiyon kaybı meydana gelir.

Skafoid kırıklarının teşhis ve tedavisi diğer kırıklara göre biraz daha zordur.

Skofoid kırıklarında fiziki muayene ye ek olarak el ve bilek için çekilen röntgen bazen kırık tespiti için yetersiz kalabilir bu gibi durumlarda BT (Bilgisayarlı Tomografi) ve MR (Manyetik Rezonans) çekilerek değerlendirilmesinde yarar vardır. El bileğinde kırık şüphesi var ise atel yardımıyla 15 - 20 gün el bileğini sabitlemek ve mümkünse hiç kullanmamak önemlidir. Bu süreç bittikten sonra yeniden görüntüleme teknikleri ile el bileğinin son durumu tespit edilip tedaviye devam edilir.

Skafoid en zor kaynayan kırıkların başında gelir nedenlerine kısaca değinirsek;

1. Kemik kırıklarının kaynaması için kırık kemiğe yeterli derecede kan iletimi olmalıdır. Skafoid kemiği anatomik yapısından dolayı kanlanması sınırlıdır ve geç kaynar.
2. Kırık bölgesi el ekleminin içinde kalır ve kırığın iyileşmesi için gereken reaksiyonlardan biri olan eklem sıvı teması daha zor olur.
3. El ekleminde olması nedeniyle hareketli bir eklem olması skafoid kemiğini sabitlemeyi çok zorlaştırır. Her durumda sargı, atel ve alçıya rağmen skafoid bir miktar hareket eder bu da iyileşme sürecini uzatır.
4. Basit kırıklarda genelde ciddi bir sorun olmasa da skafoid kemiğinde parçalı kırık oluştuysa tedavi çok daha zor bir hal alır.

Kemik kırıkları nasıl tedavi edilir?

Kırıkların çok büyük bir kısmı sorunsuz kaynamaktadır. Enfeksiyon ve kaynamama durumu nadiren yaşanır.

Kemik kırıklarında tedavi kırığın oluştuğu kemik ve kırılma şekline belirlenir. Açık kırıklar ve parçalı kırıklar en hayati kırıklardır hasta ciddi oranda kan kaybedebilir ve enfeksiyon kapabilir.

Tedavi kırığın şekli ve kırık bölgesine göre damarlar, kaslar diğer yumuşak doku hasarları da göz önünde bulundurularak yapılır. Tüm kırık tedavilerinde ilk önce kırılan kemik eski doğal konumuna getirilip kırık yüzeyler birbirine temas ettirilir sabitlenerek başlanır. Doğru başlamayan kırık tedavilerinde yanlış kaynama, geç kaynama, kaynamama, kırık çevresindeki dokuların zarar görmesi gibi tedavi sürecini uzatan birçok olumsuz durum oluşabilir.

Kırık tedavisi öncesi kırık olan ya da olduğu düşünülen bölge için röntgen çekilir ve kemiklerin kırık sonrası konumu belirlenip hastanın ağrı eşiği ve kırığın durumuna göre anestezi olmadan, lokal ve ya genel anestezi ile tedaviye başlanır. Kırıklarda en önemli konu kırık bölgesinin sabitlenmesi ve iyileşebilmesi için kemiğe zaman verilmesidir. Bu sabitleme işlemi kırığın türüne yerine göre sargı, atel, alçı ve platinler aracılığıyla yapılır.

Cerrahi Dışı Kırık Tedavileri: Kırık tedavilerinde temel prensip kırık kemik uçlarını bir araya getirilip sabitlemektir. Bu sabitleme en kolay nasıl sağlanabilecekse kırık tedavisinde en uygun yöntem odur. Kırık tedavilerinde başvurulan yöntemlere bakalım.

Bandaj /Sargı : Kemikte tam kırılma olmadığı kısmi kırık, çatlak olduğu durumlarda uygulanan yöntemdir. Genellikle çabuk kaynar ve kullanımı kolaydır.

Atel: Kırıklarda hastaya ilk yardım olarak alçı ya da cerrahi tedavi uygulanana kadar kırık kemik stabilizasyonunu sağlamak için uygulanır.

Alçı Tedavisi: Kapılı ve basit kırıklarda yani kemiğin kısmi ya da tam kırıldığı kemik uçlarının birbirine temas ettirilebildiği kırıklarda kırık bölgesini sabitlemek için uygulanır genellikle 40 – 70 gün süreyle kaynama süresinde kırık kemiğin hareketini engellemek ve dışardan gelebilecek darbe ve baskılara karşı kırık bölgesini korumak için uygulanır.

Cerrahi kırık Tedavileri: Açık ve parçalı kırıklarda başvurulan yöntemlerdir.  Temel amaç mümkün olan en küçük kesilerle çevre yumuşak dokulara en az hasarı verecek şekilde kırık hattını doğal konumuna getirip gerekiyorsa dış ve iç metal sabitleme ürünleriyle kırıkların cerrahi tedavisi yapılır.

Cerrahi tedaviler çeşitlilik gösterir dışardan ve içeriden olmak üzere iki farklı tespit yapılır.  İçeriden tespitlerde kemik plakları, kemik kanalına çiviler yerleştirilir. Dışarıdan tespitlerde ise eksternal fiksatörler kullanılır bazı kırıklarda hem içeriden hem de dışarıdan tespitler gerekir. Kemik kanalına çivi uygulamaları genellikle bacak bölgesindeki uzun kemiklere uygundur. Kol kemiklerindeki kırıklarda daha sınırlı olarak kullanılır. Dışardan takılan çivi ve eksternal fiksatörler metal halkalara sabitlenir. Eksternal fiksatörlerde kırık hattının kesi yapılarak açılmasına gerek kalmaz.

Parçalı kırıklarda açık cerrahi maalesef mecburidir. Bu kırıklarda kırık bölgesi kesi yapılarak açılır tüm kemikler doğal konumuna hizalanır platin ve plaklarla kemik parçaları birbirine sabitlenir çevre yumuşak doku hasarları onarıldıktan sonra kesi alanı kapatılır. Kullanılan plakların çoğu kırık kaynamasından sonra istenirse çıkarılabilir ama bazı spesifik kırıklarda plaklar çıkarılmamak üzere takılır.

Kemik kırıklarının ortalama kaynama süreleri ne kadardır?

Kemik kırıklarının kaynamasının net bir zamanı yoktur. Kaynama süresi kırığın oluştuğu kemiğe, kişinin yaşına göre, kırığın türüne göre değişmektedir. Örnek olarak bir kol kırığı bacak kırığına göre daha hızlı kaynamaktadır. Kemik kırıklarının kaynamasını hızlandıran ve ya yavaşlatan birçok faktör bulunur.
Kemik kırığının ortalama kaynama süresi kırığın yeri ve çeşidine göre 40 – 70 gün arasında değişir.

Büyük kemik kırıklarında bu süre 100 güne kadar uzayabilir.

Kemik kırıklarının kaynama süreleri neden gecikir?

Kemik kırıklarının kaynama süresini uzatan birçok faktör vardır. Özellikle kanlanması sorunlu olan kırıkların kayna süresi uzar. El bileğindeki skafoid kemiği, bacak alt ve üst bölümündeki uzun kemiklerin orta kısımlarında olan kırıklar daha geç kaynamaktadır.

Kırık bölgesinde oluşan yumuşak doku ve kan damarlarındaki hasarın boyutu da kırık bölgesine yeterince kan ulaşamamasına sebep olacağı için kırığın kaynama süresini uzatabilir.

Açık kırıklarda yumuşak doku onarımı çok önemlidir.

Kırık hangi yöntemle tedavi edilirse edilsin tüm tedavilerde iyi sabitleme gerekir yeterince iyi sabitlenemeyen kırıkların kaynama süresi uzayacaktır hatta kaynamama sorunu bile oluşabilir.

Kemiğin kırık uçları birbirine temas ettirilip özellikle sabitlenmelidir aksi takdirde kemiğin kırık ucalarında kemik ölümü oluşabilir.

Yanlış ve eksik beslenme vücudun hasar onarım süresini uzatır.

Sigara, alkol gibi alışkanlıklar kırık kaynama süresini olumsuz yönde etkilerler. Kırık kaynaması tamamlanana kadar bu gibi alışkanlıklardan hastanın vazgeçmesi çok önemlidir.

Ayrıca kansızlık, şeker hastalığı gibi rahatsızlıklarda da kaynama gecikir bu kansızlık tedavisi görmeleri, şekerlerinin de kontrol altında tutulması önemlidir.

Kemik kırıklarının iyileşmesinde beslenmenin önemi nedir?

Kırılan kemiklerin kaynama sürelerini hızlandırmak için beslenme büyük önem taşır. Kemik kırığı olan bir hastanın kırık öncesi hayatına göre kalori ihtiyacı artar normal dönemden daha fazla kalori almalıdır örnek verecek olursak yetişkin bir birey için günlük kalori ihtiyacı ortalama 2500 kalori iken kırık tedavisi gördüğü süreçte 5000 – 6000 kaloriye ihtiyaç duyulur. Günlük protein alımı 20 gr kadar artırılmalıdır.

Bu gıdalar özellikle protein ve kalsiyum açısından zengin kelle paça çorbası, yoğurt, süt, peynir gibi gıdaların extra tüketilmesi, D vitamini alınması kaynama sürecine olumlu yönde etki eder.

Kemik kırığı yanlış kaynarsa ne olur?

Kemik kırıklarının yanlış kaynaması tedaviyi uygulayan hekimin hatasından kaynaklanabileceği gibi hastanın tedavi sürecinde yaptığı yanlışlardan da kaynaklanabilir. Yanlış kaynama hastaya kırığın yerine göre kısmi ya da ciddi bir fonksiyon kaybı, ağrı ve estetik görünüm bozukluğu oluşturabileceği gibi ciddi hareket kısıtlıklarına da yol açabilir.

Yanlış kaynamalarda cerrahi yöntemlerle düzeltme tedavileri gerekebilir.

Kemik kırıklarında kök hücre tedavisi

Kırılan kemiğin kaynaması için kırık hattı kanlanmalıdır çoğu kırık’ta bu süreç sorunsuz gerçekleşse de bazı kemiklerin kanlanması sorunlu olabiliyor. Bu gibi kırıklarda kemik iliği ya da yağ kaynaklı kök hücrelerden destek alıyoruz.

Yağ kök hücreleri karın bölgesinden mini liposuction ile temin ederken, kemik iliği kök hücrelerini pelvis kemiğinden aspirasyon yaparak kısa bir anestezi işlemi eşliğinde alıp ameliyathanede steril koşullarda hazırlıyoruz.

Kemik kırıklarında hızlı kaynama sağlamak için özellikle kemik iliği kaynaklı kök hücrelerle kırık hattı beslendiğinde kırık bölgesi hem daha fazla kanlanır hem de kemik onarımı için gerekli kemik iliği kök hücreleri açısından zengin bir tedavi alanı oluşturulmuş olur.

Kemik kırıklarında kök hücre tedavisi kaynaması, kanlanması sorunlu olan kemik kırıklarında ilk tedavi sırasında tercih edilebileceği gibi kaynaması geciken ya da kaynamayan kemik kırıkları içinde destek tedavisi olarak tercih edilmesinde büyük fayda sağlar.

BİZ SİZİ ARAYALIM

Sayfa Görüntülenme Sayısı: 19.467