Robotik diz cerrahisi
Hastalar tarafından sıklıkla merak edilen ama henüz ülkemizde kullanılmayan bir teknolojiyi bu yazımızın konusu olarak ele aldık. Robotik teknolojilerin kullanımı imalat sanayii başta olmak üzere birçok endüstriyel alanda ve günlük yaşamımızda yaygınlaşmaktadır. Günümüzde evlerimizin temizliği, akıllı telefonlar, otomobiller gibi bir çok gündelik cihazlarda yardımcı olarak robotik teknolojiyi kısmen de olsa kullanmaktayız. Ancak, diğer teknolojik gelişmelerde olduğu gibi, robot teknolojisi yavaş da olsa ortopedi ameliyathanelerine girmektedir. Cerrahi robotlar hekimlere yol göstermek, sahada ölçüm yapmak gibi alanlarda kullanılmaktadır. Protez gibi yüzey kaplamaları yapılması gereken tedavilerde malzemenin vücutta konumlanması özellikle önem taşır. Ayrıca protezlerin kalınlığı da önemlidir. Daha ince malzemelerin kullanılmaya başlanması ancak daha detaylı hazırlık kesilerine ihtiyaç duyarlar. Sayılan bu ihtiyaçlardan ortaya çıkan robotik sistemler farklı teknolojileri kullanırlar.
Bir çoğunda hastalara ameliyat öncesi detaylı değerlendirmeler yaparak üç boyutlu düzlemlerin oluşturulması için tıbbi görüntülemeler yapılmaktadır. Görüntülerin üzerindeki planlamaya sadık kalarak süreç ameliyathanede takip edilir.
Amerikan Cerrahlar akademisinin resmi sitesinde Dr Mihalko imzasıyla yayımlanan bir makalede; Ortopedi ve Travmatoloji alanında uygulanan cerrahide robotik sistemler üç allt başlıkta ele alınmaktadırlar:
Aktif sistemler ROBODOC® (Curexo Technology Corp.) ve Caspar (bilgisayar destekli cerrahi planlama ve robotik) teknolojileri, özerk biri gibi görevleri yerine getirme yeteneğine sahiptirler. Öte yandan Pasif sistemler herhangi bir cerrahi prosedür sırasında cerrahı bilgilendirmek gibi işlevler üstlenirler. Kendi başlarına bir eylemi yapamazlar ve sürekli doktor kontrolü altında bulunmak zorundadırlar.
Pasif robotik sistemler bilgisayar destekli kesi kılavuzları yarı aktif sistemleri, cerrahi eylemleri yönlendirmek kontrol etmek ve hareket alanlarını güvenli sahalara sınırlamak için navigasyon teknolojilerini kullanılırlar. Doğal olarak da son kontrol hala cerraha bağlıdır.
Ülkemizde de en sık kullanılan robotik cerrahi sistemlerden biri olan Da Vinci Cerrahi Sisteminde cerrahın el hareketini hastanın içinde taklit eden teknolojiler özellikle prostat ameliyatlarında sıklıkla kullanılmakta olup, ancak ortopedi ameliyatlarında kullanımı sınırlıdır.
Robotik teknolojinin kullanılmaya başladığı Diz cerrahilerinde sistemler unikompartmantal yani yarım protez olarak adlandırılan diz protezlerinin yerleştirilmesinde kullanılırlar. Yarı aktif bir sistemdir ve ameliyat esnasında kullanılmak kaydı ile bir bilgisayarlı tomografi ön görüntülemesini temel alır. İmplant yerleştirilmesi için gerekli kemik yatağının hazırlanması ince ve kesin bir yöntem ile yapılır. Kemik üzerinde yapılan işlemlerde bazı kısıtlamalar kullanır. Dokunsal geribildirim olarak özetlenecek bu teknoloji sayesinde daha evvel kullanılan standart kesi kılavuzlardan bağımsız ve sınırsız şekilde kemik hazırlığı yapılır. Bu sayede en az kemik kaybedilmesi sağlanabilinir. Genel olarak, total diz artroplastisi (TDA) ve unikomportmantal diz protezi bileşenlerini konumlandırmak için daha ince bir tekniği kullanabilseler de bildirilmiş yakın veya uzun dönem sonuçları bulunmamaktadır. Daha uzun süreli hasta izlem sonuçlarının klinik olarak sonuçlarını göstermek gereklidir.
Daha yeni bir teknoloji olan navigasyon sistemlerinde kesiler serbest olarak yapılmakta ve daha başarılı sonuçları olabileceğine inanılmaktadır. Bu teknoloji sayesinde implant yerleştirme ve doğru hizalama için cerrahlara yardım etmek üzere preoperatif üç boyutlu görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Dezavantajları arasında üreticiye özgü enstrümantasyonlar gerektirmesidir. Hantal, ağır alet ve setlerin yanı sıra sterilizasyon kabusunu ortadan kaldırmak için potansiyel ek çalışma odası gereklidir.
Serbest navigasyon destekli cerrahilerde üreticinin belirlediği parametrelerde Cerrahi testere kullanabilmek için gerçek zamanlı haptik teknolojiler yol gösterici olarak kullanılırlar. Kemiklerin üzerinde kesme düzlemini gösteren cerrahi planlar dışında implant konumlandırılmasına yeltendiğinde testere kapanır. Yaygın ve rutin bir şekilde bu teknolojilerin kullanımı olmamasına rağmen bu tip yönlendirici yardımcı cerrahi teknolojiler gelecekte daha çok başvurulacaktır.
Robotik teknoloji kullanımı gelecekte de implant tasarımı ve cerrahilere hastaya özgü bir yaklaşım sağlayacaktır. Sadece robotik freze teknolojisi ile bile dakikada implantasyon için özel seramik kron oluşturabilir. Böylece robot teknolojisi birgün özel ortopedik implantların oluşturulmasını sağlayabilir.
Hayatımızda robotik kullanımı artmaya devam edecek ve sadece diz artroplastisinde değil diğer ortopedik uygulamalarda da kullanımı yaygınlaşacaktır. Robotik teknoloji ile hedeflenen objektif sonuçlara günümüz subjektif cerrahi prosedürlerini taşımak günümüzün en önemli uğraşı alanı olacaktır.
BİZ SİZİ ARAYALIM
